O valado é unha construción tradicional en vertical non moi alta, composta polos materiais da zona na que se atopa. Poden ser pedras, barro, terra, restos arbóreos, táboas, arames. No valeón engádese profundidade porque se parte dunha gabia e predominan os terróns e a raigame e a vexetación circundantes. En calquera dos casos cérrase ou delimítase un solo agrícola xa de por si fragmentado que mostra unha determinada estrutura da propiedade que nos definiu como sociedade durante séculos.
O valado físico é funcional. Compartimenta. Separa. Delimita o propio do alleo. Debuxa lindes e fronteiras. Apropia paisaxe pero non amura. Non é unha parede imposible de atravesar senón que remarca un espazo que se pode bordear, saltar ou traspasar. E para iso, abríanse ocos no propio muro, construíndo portelas e habilitando pasos abertos e pequenas estadas que permitían o paso por eses territorios sen portaxe.
Pero esa pegada humana no territorio convértese indefectiblemente nun construto emocional porque identifica unha realidade que desapareceu, ubicada temporalmente no mundo da infancia do pintor. Un tempo mítico, por tanto. No presente, imaxes e palabras evocan pero non definen porque a realidade á que se ancoraban desapareceu. Esa forma de compartimentar os bens, as propiedades, o que che pertence de maneira individual ou familiar, forma parte dunha realidade etérea, vaga, que se perde e se fusiona co mundo creativo. Na que non hai cerrado que a conteña ou delimite porque o recordado e a realidade teñen unha fronteira difusa. Un espazo no que realidade e imaxinado coexisten.
O xogo da repetición e a variación é tan fundamental aquí coma nos procesos creativos dun determinado tipo de música ou de poesía onde hai que establecer un equilibrio inestable, ás veces imposible, entre unha mera repetición, entre a reiteración pura, e unha variación. Sutil ou completa pero variación. De aí o xogo de facer e desfacer ata o esgotamento. De ser sempre o mesmo e ser sempre un diferente. Cada información adicional modifica a precedente e constrúe, elemento tras elemento, un valado, unha parede, unha carcasa, un envoltorio do que somos, quizais, pero que nunca é o mesmo. Cada información adicional ou cada nova mirada sobre algo que coñeciamos establece unha premisa nova que afecta tanto ao resultado coma ao punto de partida. E de cada superposición de materiais arrinca un camiño inédito nunha cadea sen fin.
O proceso de enfiar e superpoñer papeis pintados, con cortes, raias ou xeometrías conleva, case sorpresivamente, un ritmo sostido e pausado. E esta cadencia non narrativa de encaixar e soterrar liñas, trazos e evocacións acaba atopando un sitio para a palabra e convertendo o cadro nun mosaico sinestésico. Son obras que, despois dun tempo, retornan á bidimensionalidade encaixando o resultado da indagación artística en parámetros enmarcables e convertidas en poemas visuais nos que (re)construír, capa a capa, o pensamento antropolóxico de Xurxo.
Luz Varela